KHEN NGỢI TÍCH CỰC (POSITIVE ENCOURAGEMENT) KHI XEM THÀNH PHẨM NGHỆ THUẬT CỦA TRẺ TỪ 5-11 TUỔI

ĐÓN NHẬN TRẺ VÀ TÁC PHẨM CỦA TRẺ CÙNG LỜI KHEN NGỢI TÍCH CỰC

Mời ba, mẹ hãy thử nhớ lại về lần gần nhất ba, mẹ đã đưa ra lời khen khi các bạn nhỏ khoe những tác phẩm của mình. Khi đó, ba mẹ đã đưa ra lời khen như thế nào? Ba mẹ quan sát thấy phản ứng như thế nào từ các bạn? Và ba, mẹ cảm thấy hay có những suy nghĩ nào sau khi đưa ra lời khen?

Lời khen ngợi tích cực là lời phản hồi tập trung vào việc ghi nhận và khen ngợi những nỗ lực, sự tiến bộ và các chi tiết cụ thể trong tác phẩm và quá trình thực hiện nghệ thuật của trẻ thay vì tập trung vào những cảm nhận tới từ bên ngoài. Trong phạm vi bài viết, lời khen ngợi tích cực sẽ được hiểu và dịch là ‘encouragement’ để phân biệt với lời tán dương (‘praise’).

Những lời khen ngợi tích cực sẽ có những lợi ích sau đối với các bạn nhỏ:

3 TÂM THẾ QUAN TRỌNG CỦA THỰC HÀNH KHEN NGỢI TÍCH CỰC

Sau đây là ba tâm thế quan trọng mà ba mẹ cần chú tâm trong quá trình xem tranh, đặt câu hỏi và đưa ra lời khen ngợi:
  1. Bắt đầu với tâm thế muốn được hiểu và kết nối, đối với tác phẩm của trẻ. Tại lúc này, cảm xúc đối với tác phẩm và nhu cầu được lắng nghe của các bạn nhỏ là điều cần được chú tâm nhất để đón nhận và ghi nhận. Sau đó, nếu cần thiết, ba mẹ mới nên đưa vào sự góp ý, điều chỉnh hoặc phát triển cho bạn.
  2. Chân thành khi khen ngợi trẻ. Tác phẩm là sự phản ánh của cá tính riêng, mức độ nỗ lực và chú tâm của trẻ trong quá trình sáng tạo. Do đó, lời khen nên được truyền đạt cùng sự chân thành. Hãy đưa lời khen một cách vừa đủ và hạn chế cảm giác “làm quá”.
  3. Lưu tâm tới cách bạn trò chuyện với trẻ về tác phẩm. Không chỉ nội dung, cách bạn trò chuyện và khen ngợi trẻ như ngôn ngữ cơ thể hoặc âm lượng nói, khi được để tâm tới, sẽ giúp trẻ cảm thấy an tâm và sẵn sàng để chia sẻ.
Một lưu ý rằng, khi thời điểm xem tranh trùng với khoảng thời gian bận rộn, ba mẹ không cần thiết phải ngay lập tức đón nhận tranh. Hãy chia sẻ rõ ràng với trẻ về sự bận rộn của mình (các bạn sẽ hiểu và chấp nhận) và chắc chắn rằng: Trong khoảng thời gian mới này, ba mẹ sẽ dành sự chú tâm lắng nghe cho các bạn như đã trao đổi. Điều này sẽ giúp các bạn học được tính trân trọng của một lời hứa.

4 BƯỚC ĐÓN NHẬN, THƯỞNG THỨC VÀ GHI NHẬN THỰC HÀNH NGHỆ THUẬT Ở TRẺ

Trước những tác phẩm nghệ thuật đầy tính hồn nhiên và không có hình dạng cụ thể, ba mẹ thường cảm thấy như thế nào? Nếu ba, mẹ cảm thấy bối rối hoặc chưa biết cần bắt đầu từ đâu, sau đây là 4 bước cơ bản để đón nhận và tận hưởng niềm vui từ những tác phẩm nghệ thuật của trẻ.
Bước 1: Đón nhận

Bước 2: Xem tranh

Bước 3: Lắng nghe chia sẻ & Đặt câu hỏi cho trẻ

Bước 4: Ghi nhận & cổ vũ

Bước 1: Đón nhận tranh của trẻ

Ngay trước cả việc đưa ra lời khen ngợi, cổ vũ hoặc đặt ra những câu hỏi, ba mẹ nghĩ mình nên làm gì nhỉ? Bước ‘Đón nhận tranh’ sẽ giúp ba mẹ xác lập tâm thế của chính mình khi chưa biết cần phản ứng như thế nào hay khen ngợi như thế nào khi xem tranh.

Mời ba, mẹ cảm nhận nhanh chính mình nhé!

Bước 2: Xem và thưởng thức tranh

Một lời mời tới ba, mẹ rằng, hãy xem tranh cùng tâm thế để hiểu và kết nối, đừng đọc vị trẻ, đánh giá hay nhận xét. Ba mẹ hãy tạm cất đi những lời cổ vũ, câu hỏi hay góp ý mình có nhé! Khi đó, các bạn sẽ cảm thấy an tâm để mở lòng và chia sẻ thêm trong không gian này.

Sau đây là 3 góc nhìn ba, mẹ có thể quan sát và để tâm khi xem tranh của trẻ:

Bước 3: Lắng nghe chia sẻ & đặt câu hỏi cho trẻ

Sau khi đã hiểu và kết nối hơn với tác phẩm, đây là khoảng thời gian cùng lắng nghe và đặt câu hỏi cho những “nghệ sĩ” nhí. Hẳn các bạn nhỏ đang rất hào hứng để chia sẻ tất cả những ý tưởng, câu chuyện và cảm xúc của các bạn, vì sự lắng nghe và tương tác cùng tác phẩm tới từ những người thương yêu và gần nhất là nguồn khen ngợi và cổ vũ cực lớn cho các bạn nhỏ!

Khi các bạn thể hiện sự chủ động muốn chia sẻ, ba, mẹ cần tập trung lắng nghe hoàn toàn. Trước khi đặt những câu hỏi tiếp, ba mẹ nên thuật lại câu chuyện của trẻ (hay còn gọi là ’paraphrase’). Điều này giúp một bạn nhỏ cảm thấy vững tâm hơn khi biết rằng, những điều bản thân chia sẻ được lắng nghe và ghi nhận. Quá trình trên nằm trong việc Lắng nghe chủ động.

Các bước để Lắng nghe Chủ động. Nguồn: Seekhle Learning.

Bên cạnh việc để trẻ tự chia sẻ, ba mẹ nên chủ động đặt câu hỏi để trẻ chia sẻ về tác phẩm và thành phẩm của mình cũng như gợi mở để trẻ có thêm ý tưởng để phát triển tác phẩm hiện tại hoặc áp dụng cho những tác phẩm sắp tới.
Những lưu ý quan trọng trong lúc đặt câu hỏi:
Đôi lúc, ba mẹ sẽ gặp tình huống để “bí” ý tưởng để hỏi. Lúc đó, ba mẹ hãy sử dụng câu “thần chú” tới từ nhóm Giáo viên VCVAA: “Hãy kể cho ba/mẹ nghe về tranh của con nhé!” và chân thành lắng nghe các bạn nhỏ chia sẻ. Sau đó, dựa vào những chia sẻ của các bạn, ba mẹ đặt thêm những câu hỏi để gợi mở thêm trí tưởng tượng hay phát triển thêm cho tác phẩm và thành phẩm của mình.

GÓC THỰC HÀNH

Dưới đây là một tác phẩm của học viên thuộc lớp Khai phá tại VCVAA. Mời ba, mẹ hãy cùng thực hành đặt câu hỏi theo hai bước trên cho nghệ sĩ nhí của chúng ta nhé!

Bình yên khi ở trên máy bay (2023). Tác phẩm bởi Học viên tại VCVAA.
Chất liệu: màu poster trên khung canvas.

Bước 4: Ghi nhận & cổ vũ

Dưới đây là Cấu trúc Thực hành Khen ngợi “DLP” đang được sử dụng để ghi nhận và khen ngợi trẻ tại VCVAA:

Sau đây là một số ví dụ về lời khen ngợi được theo cấu trúc DLP:
Trong quá trình thực hành, chữ P cuối (hay Praise), ba mẹ có thể sử dụng những hành động mang tính chất cổ vũ như high-five, bên cạnh lời nói.

Một số gợi ý trong lúc thực hành dành cho ba mẹ:

LỜI KẾT

Bài viết trên đây đã giới thiệu cho ba mẹ về khen ngợi tích cực, tâm thế của lời khen ngợi cũng như những bước để khen ngợi tích cực khi xem tác phẩm/thành phẩm nghệ thuật của trẻ. Khen ngợi tích cực trong quá trình phát triển là một hành trình lâu dài của sự quan sát và rút kinh nghiệm khi đồng hành, gắn bó và kết nối với các bạn. Bên cạnh các bạn, ba mẹ hãy cổ vũ và ghi nhận chính mình vì những nỗ lực của bản thân nhé!

NGUỒN THAM KHẢO VÀ BIÊN SOẠN:
  1. Harvard University Center for the Developing Child. How to motivate children: science-based approaches for parents, caregivers and teachers. Truy xuất từ https://developingchild.harvard.edu/resources/how-to-motivate-children-science-based-approaches-for-parents-caregivers-and-teachers/ 
  2. Parenting NI. Importance of Praise and Encouragement. Truy xuất từ http://www.parentingni.org/wp-content/uploads/2016/04/Importance-of-Praise-and-Encouragment-2.pdf 
  3.  Harvard University Center for the Developing Child. Understanding Motivation: Building the Brain Architecture That Supports Learning, Health, and Community Participation. Truy xuất từ https://harvardcenter.wpenginepowered.com/wp-content/uploads/2018/12/wp14_reward_motivation_121118_FINAL.pdf 
  4. Lowry, L, Hanen SLP & The Hanen Centre.“Good job!” Is Praising Young Children Good idea?. Truy xuất từ "Good job!" Is Praising Young Children a Good idea? (hanen.org)